Tiền đường chùa Tăng Phúc
Chùa Tăng Phúc tại làng Thượng Cát, phường Thượng Thanh, quận Long Biên, thành phố Hà Nội. Ngày xưa, nơi đây là ấp Gia Trợ thuộc kinh Bắc là làng cổ của đồng bằng sông Hồng có lịch sử trên ngàn năm tuổi, một vùng địa linh nhân kiệt, đất đai mầu mỡ nằm giữa hai con sông lớn, phía Tây Bắc là sông Thiên Đức (nay là sông Đuống), phía Tây Nam là sông Cái (nay là sông Hồng) và nằm trong khu tam giác đế đô: Tây Nam là kinh thành Thăng Long, Tây Bắc là Cổ Loa thành, nơi ba triều vua làm kinh đô là Thục An Dương Vương (258-202 TCN), Lý Nam Đế (570-602) và Ngô Quyền (933-944); phía Đông Bắc là đất Đế vương, làng Cổ Pháp (Đình Bảng) nơi phát tích vương triều Lý.
Thượng Cát nằm ven sông Đuống, nơi đây vốn là một làng quan họ của trấn Kinh Bắc. Trấn này xưa kia rất rộng lớn, bao gồm 4 phủ và 20 huyện. Ngày nay hai tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang và một số quận huyện của các tỉnh thành khác như: Gia Lâm, Long Biên, Đông Anh, Sóc Sơn, Mê Linh của Hà Nội; Văn Giang, Văn Lâm của Hưng Yên; Hữu Lũng của Lạng Sơn đều đã từng thuộc địa phận Kinh Bắc.
Thượng Cát nghĩa là “cực lành”, xưa còn mang tên “ấp Gia Trợ”, tương truyền có thế đất phong thủy Quy Xà rất tốt. Tấm bia đá của làng từng ghi: “Nơi đây là đệ nhất cảnh quan của trấn Kinh Bắc”. Nhưng đến cuối thế kỷ 20, chùa bị xuống cấp nghiêm trọng và một thời gian dài không có sư trụ trì.
Về phong thủy, ấp Gia Trợ có địa hình rất đẹp với thế đất Quy Xà, trông như đàn rùa gồm một mẹ bảy con, đầu hướng về biển Đông, hai bên là hai con rắng lớn uốn mình theo triền đê sông. Chùa được khởi thủy xây dựng vào thời nhà Lý, đầu thế kỷ XII. Từ khi xây dựng đến nay, chùa được trùng tu tôn tạo nhiều lần, điều này nói nên sự thăng trầm của lịch sử dân tộc song cũng thể hiện sự phát triển không ngừng của Phật giáo và sự trưởng thành của làng Thượng Cát.
Mặt chùa nhìn về hướng Đông-Nam. Sân chùa lát gạch đỏ, rộng hơn 800m2, dẫn thẳng lên thềm tiền đường tòa tam bảo. Bên phải là sân chơi của nhà văn hóa thôn dưới tán lá xanh của các cổ thụ, tạo cảm giác thoáng đãng và dịu mát. Phía đó còn có một ngôi nhà bia nhỏ bên cạnh lối đi chung thông sang cổng nhà văn hóa mở ra phố với hai tượng Hộ pháp trấn giữ bên ngoài.
Chùa được xây lại cao hai tầng, kết cấu bằng bê tông cốt thép. Mái chùa vẫn giữ theo lối cổ truyền. Dưới tầng một là nhà thờ Tổ và giảng đường có diện tích hơn 400m2, hai bên có nhà khách và nhà ăn. Hàng cột trước hiên chùa được chạm khắc tinh tế trên thân đá và cả trên phần gỗ ở đầu trụ áp mái bằng những hoa văn đẹp mắt.
Bên trên lầu là chính điện thờ Phật và một ban thờ Mẫu. Nội thất ở đây tràn ngập màu sắc tâm linh với các hoành phi, câu đối, bệ thờ, tượng Phật, tượng Thánh… Hệ thống họa tiết trang trí trên câu đầu, cột trốn, đường đao hay cửa ra vào, cửa thông gió và bệ thờ đều được chạm khắc rất tinh xảo, phỏng theo mẫu của các ngôi chùa đặc trưng cho vùng châu thổ sông Hồng thời Lý - Trần.
Tam quan chùa Tăng Phúc xây kiểu hai tầng tám mái. Bên cạnh các câu đối chữ Hán trên côṭ còn có nhiều câu răn dạy của nhà Phật được đắp nổi bằng chữ Quốc ngữ trên bức tường dài dọc theo ngõ. Sau cổng là cây hương cổ và ngọn tháp Tổ ở bên trái, tượng Quán Thế Âm Bồ Tát ngồi tựa gối chống tay trên một trong các tảng cẩm thạch lớn ở bên phải.
Hiện chùa còn giữ được hai hiện vật rất quý, đó là: Cây hương Kính Thiên Đài tạc từ đá cẩm thạch hình trụ, lục lăng, chạm khắc hoa văn tinh xảo, được dựng vào ngày 27 tháng 7 năm Tân Tỵ, niên đại Chính Hòa thứ 22 (1701) và quả chuông đồng nặng 300kg, cao 1,3 mét, đường kính 0,55 mét được đúc vào ngày mồng 1 tháng 12 năm Quý Sửu (1793), thời Hoàng đế Quang Trung, niên hiệu Cảnh Thịnh năm thứ nhất...
Tháp cổ chùa Tăng Phúc
Làng Thượng Cát là bên Em, kết Chạ với làng Mai Lâm bên kia sông Đuống là bên Anh. Hàng năm, vào ngày rằm tháng Giêng cư dân hai làng mở lễ hội chung rất tưng bừng, nhộn nhịp. Bên Anh bên Em cùng tổ chức đám rước Chạ qua sông, cúng lễ Thượng nguyên ở đình và chùa. Dân hai làng ca hát giao lưu bằng những làn điệu quan họ du dương, tha thiết.
Năm 2002, nhà chùa đã phát tâm vận động chính quyền địa phương và Phật tử góp công góp của làm lễ động thổ khởi công xây dựng lại ngôi chùa làng. Mười năm sau, đến xuân Tân Mão, nhân dịp đại lễ kỷ niệm Thăng Long - Hà Nội nghìn năm tuổi, chùa Tăng Phúc mới hoàn thành cuộc đại trùng tu trên diện tích 1400m2. Ngày 14/10/2011, chùa tổ chức Đại lễ khánh thành và an vị Phật.
Chùa Tăng Phúc ngày nay không chỉ là nơi thờ Phật tôn nghiêm của làng Thượng Cát, là nơi ni chúng, Phật tử tu học, mà còn là địa chỉ gặp gỡ giao lưu của những người con quê hương và tín đồ thập phương tín tâm với Phật giáo.